У паэзіі Сяргея Грахоўскага асабіста мяне прыцягвае канкрэтыка, тое, што большасць вершаў напісаны з пэўнай нагоды або маюць рэальных адрасатаў. І, канешне, асаблівую цікавасць выклікаюць вершы, звязаныя з глускай зямлёй.
У сваіх успамінах паэт піша аб тым часе, калі з’явілася магчымасць вярнуцца з сібірскай высылкі: “Я не кажу — дадому. Дому ні я, ні яна (жонка — рэд.) не мелі. Былі толькі тапчаны ў чужых кутках”. І сапраўды — Ганна Парамонаўна, маці паэта, памерла ў 1935 годзе, яшчэ да яго арышту, бацька Іван Аляксандравіч быў арыштаваны за “сувязь з нацыяналістам” (менавіта ў нацыяналізме абвінавачвалі Грахоўскага). Потым былі гады ліхалецця — турма, высылка, падчас вайны разбамбілі селішча дзядзькі Івана Парамонавіча Бобрыка, а ён сам сканаў у чужой хаце — так абарвалася апошняя сувязь з родным мястэчкам. Усе гады, што не меў магчымасці быць на Радзіме, Грахоўскі падтрымліваў сувязь з раднёю — цёткай Зосяй, дваюрадным братам Мікалаем, але ўсе яны на той час жылі не ў Глуску — цётка пераехала да дачкі ў Старобін, а брат даўно ўжо жыў у Мінску.
Пасля рэабілітацыі, крыху ўладкаваўшыся, Сяргей Іванавіч прыехаў у Глуск, каб прайсціся па родных вуліцах, успомніць мінулае і каб адшукаць месца, дзе пахавана маці. Магілу маці паэт знайшоў, там быў устаноўлены помнік, які захаваўся і да нашых дзён. Так з’явіўся адзін з самых прачулых і шчымлівых яго вершаў “Размова з маці”.
Падрыхтавала А.ВАСІЛЕЎСКАЯ
Размова з маці
Я ўсё шукаю матчыну магілу
І не магу знайсці пасля вайны.
Дзе бэз буяў і крыж стаяў пахілы,
Сівыя адцвітаюць палыны.
На могільніку бомбавыя ямы,
На соснах абламаныя сукі,
Крышылі іх і “юнкерсы” і “рамы”,
Грамілі мярцвякоў штурмавікі.
Цяпер спакой і ціша на пагосце.
У добрую асеннюю пару
Прыходжу я сюды, да маці ў госці.
І ўсё, што набалела, гавару.
Яна жыве ў памяці заўсёды,
Яна – ў крыві, у сэрцы і ў душы,
То жне, то сцеле лён у
непагоду,
То месіць хлеб на досвітку
ў дзяжы,
То абувае лапці на ўзмежку,
То ціхенька ўздыхае па начах,
І радасці, і гора, і ўсмешку
Я пазнаю ў зажураных вачах.
Яна мяне люляла і лячыла,
Збірала зёлкі, травы і кару,
Яна мяне з маленства
навучыла
Так гаварыць, як сёння гавару.
Пакуль жыву, жыве са
мною маці:
Ідзе жытнёвай сцежкай
за сяло.
Збірае ў полі жыта да зярняці,
Каб кожнае сцяблінкай
узышло.
У нівах, што красуюць
і сягоння
І зіхацяць іскрынкамі расы,
Згінаюцца, калышуцца,
гамоняць
І матчыны, напэўна, каласы.
Ты чуеш, мама, вось твае ўнукі;
З маленства ім цябе
недастае;
У іх такія жылістыя рукі,
І валасы, і вочы, як твае.
Тваім унукам свет увесь
адкрыты,
І мрояцца, напэўна, нездарма
Далёкія блакітныя арбіты…
Ідзе жыццё. Жыццю канца няма.
