Темы

Пяценка

Працяг.

Засценак

К 1917 году побач з Пяценкай узнік засценак. Назва “засценак” атрымалася такім чынам. Паводле “Уставы на валокі”, якая дзейнічала аж з 1557 года, сялянам адводзілася ворная зямля, якая разбівалася на тры полі, кожнае з іх мела свае “сцены”, а па-сучаснаму — роўна вызначаныя межы. Усе землі сяла, якія былі за гэтымі “сценамі”-межамі, называліся засценкамі. Засценкі колісь былі амаль у кожным сяле. Гэтыя невялікія ворыўныя і сенакосныя надзелы зямлі здаваліся сялянам на пэўны тэрмін у арэнду. Часцей за ўсё засценкавыя землі аддавалі шляхце, бо яна была багацейшай за сялян. У пяценскім засценку ў гэты час было 8 двароў і 45 жыхароў, а ў самой вёсцы — 16 двароў і 101 жыхар.

Дарэчы, і дагэтуль частку сяла ў Пяценцы называюць Засценак.  Ён знаходзіцца з левага боку ад шляху, калі ехаць з Глуска. Хат зусім небагата, мо каля дзесяці, некаторым з іх больш за сотню год. І калі хто з вяскоўцаў ідзе ў той бок, то так і кажуць: пайшоў у Засценак. І заўжды жыў Засценак сваім асаблівым жыццём. Нават статак кароў, які колісь быў вельмі вялікі, засцянкоўцы пасвілі асобна ад вяскоўцаў, сваёй чаргой. Але заўжды сябравалі паміж сабою засцянкоўцы і вяскоўцы, некаторыя з часам нават парадніліся. Дапамагалі адзін другому ўсім гуртам.

Школа

“Калі пачаліся рэпрэсіі і ссылалі сям’ю Еленскіх, — успамінае Бердышава Марыя Данілаўна,1922 г. н. (у дзявоцтве — Шумская), — то сышліся ўсе жыхары і з вёскі, і з засценка, каб іх праводзіць. Плакалі ўсе. А яны пагрузілі на воз нейкія там свае клункі, пасадзілі дзяцей дый паехалі ў бок Глуска. Больш іх ніхто не бачыў і нічога пра іх не чуў”. У снежні 1937 года арыштавалі і Сушко Эмілію Феафілаўну з хутара Баравое. Справа яе была спынена ў красавіку 1939-га.

Потым у хаце Еленскіх, як казалі колісь, — хаце кулака, якая была ў Засценку, адкрылі пачатковую школу. Адразу ў ёй дзеці вучыліся пяць класаў, крыху пазней — чатыры. У старэйшыя ж класы некаторыя хадзілі ў школу ў Глуск, але большасць — у Клетнае. Дзеці вучыліся ў адным пакоі, прыстасаваным пад клас. Не было алоўкаў, паперы, падручнікаў, але вельмі хацелася вучыцца. У 1934 годзе для школы талакою паставілі новы будынак. Па ўспамінах сяльчан, доўгі час быў яе дырэктарам і настаўнікам Пётр Спірыдонавіч Шумскі. Яго выхаванцамі сталі многія пяценскія дзеці, якім ён імкнуўся перадаць сваю прагнасць да ведаў, прывіваў любоў да роднага краю, вучыў спяваць і гуляць у шашкі, працаваць на агародзе. Гэтыя дзеці, зараз некаторым з іх больш за 70 гадоў, і сёння добрым словам успамінаюць свайго першага настаўніка і тую алею з дрэў, якую ён пасадзіў разам са сваімі вучнямі, пры гэтым помніў, якое дрэва хто з іх садзіў.

Пачалася гэта алея з таго, што на ўроку Пётр Спірыдонавіч прачытаў дзецям захапляючае апавяданне пра Уладзіміра Леніна, пра тое, як Ленін любіў прыроду, як пасадзіў дубок і даглядаў яго. Запала дзецям у душу гэтае апавяданне, і вырашылі яны разам з настаўнікам пасадзіць вакол школы, якая стаяла на пустэчы, дрэвы. Пайшлі ў лес, там быў невялікі пітомнік, накапалі саджанцаў і пасадзілі радком — атрымалася алея. На жаль, школы ўжо няма на гэтым месцы, а вось алея шуміць дагэтуль, напамінаючы, калі хто прыязджае на радзіму, аб цудоўных дзіцячых гадах і аб  настаўніку, якога колісь былыя вучні заўжды наведвалі, дзяліліся планамі на будучае… Многія з іх знайшлі сваё прызванне ў жыцці. Георгій Грамыка скончыў Маскоўскі ўніверсітэт імя Ламаносава і доўгі час працаваў карэспандэнтам газеты “Труд”, Мікалай Шумскі па камсамольскай пуцёўцы будаваў дарогу Абакан-Тайшэт (частка Паўднёва-Сібірскай чыгункі), потым працаваў ва Усць-Іліме, Іван Шумскі быў загадчыкам аддзела райкама камсамола ў Салігорску, Мікалай Новік — шафёрам, Мікалай Букас — рабочым… Ды ці ўсіх пералічыш. Гэта толькі адзінкі. Былі і хлебаробы, і будаўнікі, і настаўнікі. Даўно гэта было. Але гісторыя вёскі — гэта яе людзі, іх лёс.

 Барацьба за новы свет

Кастрычніцкая рэвалюцыя, грамадзянская вайна. Гісторыя адлюстравала гэты час як круты паварот у жыцці мільёнаў людзей, што апынуліся ў цэнтры барацьбы за новы свет. Толькі-толькі былі зроблены першыя крокі савецкай улады, як узняліся супраць яе белапалякі. У лютым 1919 года войскі буржуазнай Польшчы ўварваліся на тэрыторыю Беларусі. Усё, што за кароткі час было зроблена новай уладай, знішчалася. Белапалякі захапілі Мінск, Бабруйск, дайшлі і да Глуска. У тыле ворага ўтвараліся партызанскія атрады, якія ўзаемадзейнічалі з часцямі Заходняга фронту.

 Штаб фронту дапамагаў набываць узбраенне, распрацоўваць планы. Уключыліся ў барацьбу з польскімі легіянерамі і жыхары вёскі Пяценка — Гурыновіч Сямён Фёдаравіч і Шарамет Ніл Андрэевіч, Шумскі Кузьма Міхайлавіч, удзельнік грамадзянскай вайны, і Лузан Іван Міхайлавіч, які да гэтага часу ўдзельнічаў у баях супраць дзянікінцаў у складзе арміі Будзённага.

Калгас

Скончылася ліхалецце, вярнуліся вяскоўцы ў сваю родную Пяценку. Пачалі арганізоўвацца калектыўныя гаспадаркі — калгасы. Нялёгкі быў той час, не хацелі сяльчане, асабліва заможныя, ісці ў калгасы, і сераднякі пабойваліся новага строю. Але як бы там ні было, а ў 1931 годзе ў Пяценцы ўтварыўся калгас “Востраў сацыялізму”, першым яго старшынёй аднавяскоўцы выбралі Івана Лузана. У тых, хто не пайшоў у калгас, абразалі зямлю па самыя вуглы двара, забіралі сілаю жывёлу, на іх быў накладзены вялікі падатак. Усё рабілася дзеля таго, каб прымусіць ісці працаваць у калгас. Так было і ў Пяценцы.

Час і лёс

Ішоў 1933 год, май. Пасяўная. Не пайшла ў калгас і сям’я Гурыновічаў. Аднялі ў іх зямлю, засталася толькі тая невялічкая частачка, што была ў двары, успамінала Марыя Данілаўна Шумская. У той дзень былі ў школе заняткі. А школа знаходзілася якраз насупраць хаты Гурыновічаў. Аралі ў сваім двары зямлю браты Сцяпан і Іван. Прыйшоў да іх старшыня калгаса Іван Лузан і пачаў адбіраць з рук плуг. Тады старэйшы, Сцяпан, схапіў вілы і кінуўся на старшыню, за ім і малодшы брат. У гэтай бойцы пераламалі руку старшыні, ды і ўвогуле добра яго збілі. “Усё гэта дзеці бачылі праз акно школы, — кажа Марыя Данілаўна. — Старшыня трапіў у бальніцу, а братоў судзілі. Далі ім па 10 год і саслалі на Калыму. Старэйшы не вярнуўся дадому, дзе ён, так ніхто і не ведае”. Пасля гэтага здарэння старшынёй калгаса стаў Грамыка Макар. Да гэтага ён працаваў на станцыі Ратміравічы ў канторы “Заготзерно” начальнікам. Зярно туды вазілі на быках і конях. Старшыню гэтага ў Пяценцы некаторыя чамусьці звалі Міхаіл, пазней ён стаў другім сакратаром райкама партыі ў гарадскім пасёлку Акцябрскім, а ў вайну — загінуў. Засталося ў яго два сыны. Дык вось той Іван Гурыновіч, які адсядзеў 10 год і вярнуўся, узяў сабе ў жонкі ўдаву Макара Грамыкі, якая ў маладосці была яго першым каханнем і на якой ён абяцаў жаніцца. Што і атрымалася, толькі праз цяжкія выпрабаванні і доўгія гады. Вось такі лёс, такі быў час.

Жыццё працягвалася. У 1936 годзе калгас, які насіў ужо імя Сталіна, аб’ядноўваў 53 гаспадаркі двух вёсак — Пяценкі і Пагарэлага. У хаце Бабака працаваў ларок. Усё рабілі вяскоўцы сваімі рукамі: і пралі, і ткалі, і хлеб пяклі. На ўвесь раён быў вядомы каваль Даніла Шумскі. Дачка Данілы Марыя скончыла 2-гадовыя курсы медсясцёр і ў 17 гадоў ужо працавала ў Глускай бальніцы разам са знакамітым доктарам Сямёнавым. Па вечарах у вёсцы звінелі песні, іграла гармонь… Бывала, што на танцы пешшу хадзілі нават у Зубарэвічы, успамінае Марыя Данілаўна. А гэта ж не блізка. Але што гэта значыла для маладосці!

 Жыццё паціху наладжвалася, людзі пачалі прывыкаць да новага ладу. У вёсцы з’явілася радыё. Але гэта ўсё: мірнае жыццё, праца — было перарвана фашысцкім нашэсцем.

Іна КІРЫНА

Працяг будзе

Последние новости

Общество

30 марта глусчан приглашают принять участие в акции «Час Земли»

29 марта 2024
Власть

Услышьте это все. Александр Лукашенко ознакомился с мероприятиями проверки боеготовности соединений и воинских частей в Ошмянском районе

29 марта 2024
Власть

Сергеенко и ряд других руководителей освобождены от прежних должностей в связи с переходом на выборные должности

29 марта 2024
Культура

АФИША ВЫХОДНОГО ДНЯ. Куда сходить и что посмотреть в ближайшие выходные

29 марта 2024
80 лет освобождения Беларуси от немецко-фашистских захватчиков

Дважды герой Советского Союза Степан Шутов

29 марта 2024
Общество

ЦИК Беларуси зарегистрировал 56 кандидатов в члены Совета Республики

29 марта 2024
Актуально

Министерство спорта и туризма проводит правовой мониторинг

29 марта 2024
Актуально

День правового просвещения и личный прием граждан прошел в Глусском УКП «Жилкомхоз»

28 марта 2024
Власть

Лукашенко: всякая финансовая деятельность должна быть подчинена интересам экономики

28 марта 2024
Год качества

В честь 100-летия Глусского района на территории детского сада № 4 Глуска заложили сосновую аллею

28 марта 2024

Рекомендуем

Актуально

К 100-летию Глусского района объявлен конкурс на лучший логотип. Положение о проведении районного конкурса

20 марта 2024
Культура

Семья Дербеевых представит Глусский район в конкурсе “Семья года”

20 марта 2024
Общество

Торжественное мероприятие ко Дню работников бытового обслуживания населения и жилищно-коммунального хозяйства состоялось в Глуске

22 марта 2024
Общество

Планы у дорожников большие. Интервью с начальником Глусского ДРСУ-213 Иваном Радько

21 марта 2024
Общество

Так в РОВД заведено. На заслуженный отдых проводили первого заместителя начальника Глусского райотдела

26 марта 2024
Общество

Александр Багель выдвинут кандидатом в члены Совета Республики от Глусского района

22 марта 2024
Год качества

Республиканская добровольная акция «Адновім лясы разам!» проходит в Глусском районе

25 марта 2024
Культура

Масленицу ярко и познавательно отметили глусские гимназисты

18 марта 2024