Нядаўна Міхаіл Фёдаравіч і Ніна Фёдараўна Грамыка адзначылі брыльянтавае вяселле. Пражыўшы сумесна 60 гадоў, яны захавалі цёплыя адносіны паміж сабой і вернасць, якую пранеслі праз гады. Нездарма кажуць, што брыльянт — самы каштоўны і дарагі з усіх камянёў, так і шлюбнае жыццё, праіснаваўшае 60 гадоў, даволі рэдкае і каштоўнае, асабліва калі прайшло ў шчасці, каханні ды згодзе. І гэта сям’я Грамыка даказала часам — большай часткай цэлага веку, і за гэта муж і жонка дастойныя сапраўднай павагі. Менавіта з такімі думкамі, з такім настроем мы ехалі ў вёску Цяснова, каб пазнаёміцца з нашымі героямі.

Вось яна, хата, рубленая гладкім вуглом, стаіць паміж пустымі дамамі. А тут, дзякуй Богу, яшчэ цепліцца жыццё. Мудрае,  прыгожае, чалавечае. І гаспадары такія ж — прыветлівыя і дабрадушныя. І гэта стварае асаблівую атмасферу ў доме.

— А мы заўсёды так жывём, з пазітыўным настроем у душы, — кажа гаспадар. — Таму і дайшлі да такога юбілею. Праўда, і ў нас бывалі разлады. Ды не, не такія, каб да боек даходзіла ці хто-небудзь у прочкі бегаў. Проста падчас сваркі наставалі “немцы” ў хаце. Некалькі дзён не размаўлялі паміж сабой, і не болей таго. Ад сваёй Нінкі за дзень мог пачуць толькі адно: “Ідзі есці”. Сваркі сваркамі, а ежу яна заўсёды гатавала. Нельга скардзіцца, галодным ніколі не быў. Я ўжо і не памятаю, хто першы ішоў на міравую. Хутчэй за ўсё, я, бо вельмі не люблю доўга хадзіць моўчкі.

Падчас нашай размовы гаспадар часта паўтараў прымаўку: “Жыццё пражыць — не лапці сплесці”. І сапраўды, жыццё гэтай сям’і, як і многіх вяскоўцаў, было няпростым. Што такое хлеб і як яго зарабляць, Міхаіл Фёдаравіч ведаў з маленства, якое прайшло на хутары Вышкі, там некаторы час жыў з бацькамі.

— У Веснаве быў пан Быкоўскі, дык вось у яго наш бацька купіў 20 дзесяцін зямлі (дзесяціна — старая мера зямельнай плошчы, роўная 1,09 гектара. — Аўт.), з якой і павінна была жыць уся сям’я, — успамінае Міхаіл Фёдаравіч. —  А яна ў нас была вялікая, і я быў апошнім, дзясятым, дзіцём. Дык вось, пабудавалі мы хату і сталі жыць. Бацька быў аднаасобнікам, таму, каб пракармі-цца, трымалі шмат усялякай жыўнасці. У 1939 годзе ўсе хутары вырашана было сцягнуць у вёску. Савецкай жа ўладзе было відней. Наша сям’я трымалася да апошняга, але нам “дапамаглі” з’ехаць. Прыйшло некалькі мужчын, хто з ломікамі, хто з вялікімі моцнымі палкамі. Пазаганялі іх у зазем — так называлася скразное бервяно, якое ляжала ў самым версе зруба, і зварухнулі хату з месца. Давялося пераехаць у Цяснова.

Тады малы Міша не ведаў, што менавіта тут, у гэтай вёсцы, сустрэне свой лёс. Селішча Нініных бацькоў было на той жа вуліцы, дзе пабудаваліся Мішавы бацькі, але толькі сталым юнаком ён пазнаёміўся са сваёй каханай.

— У вёсцы людзі добра ведаюць адзін аднаго, і я таксама ведаў, што недзе побач жыве такая Ніна, — расказвае Міхаіл Фёдаравіч. — Можа б, і пазнаёміўся з ёй яшчэ да арміі, але была адна абставіна, з-за якой не мог гэта зрабіць. Я ніколі не хадзіў на танцы, дзе звычайна збіралася вясковая моладзь. Тады было сорамна прызнацца, але ў мяне не было нармальных штаноў. У палатняных, якія стаяць на табе цубам, у людзі не выйдзеш, засмяюць. Каму патрэбен такі хлопец? Сапраўдным кавалерам адчуў сябе, калі прыйшоў з арміі. Служыў я за мяжой, у складзе савецкіх войскаў у Германіі, у батальёне аховы. Наша задача была — ахоў-ваць электрастанцыю, дзе працавала 24 тысячы чалавек, і за гэта нават грошы давалі, 35 марак у месяц. Паколькі я не піў, не курыў, то грошы гэтыя эканоміў. На іх накупляў тканіны, абрусаў і прыехаў дадому. Першы касцюм пашыў у Глуску. Узяў тканіну і прынёс яе да швейніка. Як цяпер памятаю, гэта быў яўрэй, а ў яго была дачка Фаня. Грошай за пашыў не меў заплаціць і замест іх прапанаваў абрус. Ён быў такі прыгожы, што дачка не ўтрымалася і стала прасіць бацьку, каб ён згаджаўся на такі абмен. Так мне пашылі касцюм, ды яшчэ й падкладку да яго швейнік даў сваю. Прыбраны ў новы касцюм ды пры наручным гадзінніку “Победа”, які вымяняў у Мінску на вакзале на абрус, я і з’явіўся разам са сваім сябрам на танцах. Нінка прыглянулася адразу. Мілавідная, вясёлая, зграбнай фігуры дзяўчына так і легла да сэрца.

Прыгожы статны юнак таксама прыйшоўся ёй даспадобы. Інакш як растлумачыць той факт, што яна, сябраваўшы з вясковым хлопцам чатыры гады, у адно імгненне памяняла яго на Міхаіла. Што тут гаварыць, каханне, пылкае каханне, якое ў 1956 годзе 23 кастрычніка завяршылася вяселлем.

— Гулялі вяселле тры дні, — уключаецца ў размову Ніна Фёдараўна. — Пасля вянчання ў Свята-Богаяўленскай царкве ў Глуску мы прыехалі да нас і вечар гасцявалі. Назаўтра вяселле перайшло да жаніха, а на трэці дзень — кожны частаваў сваіх гасцей. Я была шчаслівая,  што выйшла замуж за такога хлопца. Ён сапраўды падарыў мне шчаслівае і добрае жыццё. Сваімі рукамі пабудаваў вось гэту хату, дзе цяпер жывём. Дарэчы, побач колісь стаяла хата маіх бацькоў. Мой гаспадар і цяпер кпіць з мяне, маўляў, вунь тваё селішча, за сцяной. Але я ведаю, што ён жартуе, таму і не крыўджуся. Галоўнае, што ён мяне ніколі не пакрыўдзіў, а яшчэ наша сям’я моцная тым, што ў нас ніколі не было здрад. І гэта вельмі важна, калі любяць цябе і толькі цябе.

У Цяснове сям’я Міхаіла Фёдаравіча і Ніны Фёдараўны Грамыка лічылася і лічыцца працавітай. Абодва ў маладосці не цураліся ніякай работы. Ніна Фёдараўна, да прыкладу, адпрацаваўшы 15 гадоў на свінаферме, зарабіла сабе, як яна кажа, персанальную пенсію. Персанальная яна ці не, але даволі высокая. І гэта лішні раз падкрэслівае, што не гуляла і не проста бавіла час у калгасе, а шчыравала ад душы з ранку да вечара. У маладосці сям’я гэта, дзе выхоўвалася чацвёра дзяцей, трымала на падворку розную жыўнасць. Было па дзве каровы, па пяць свіней, куры, гусі… Адных толькі падушак з гусінага пер’я гаспадыня нарабі-ла больш за 15 штук. А свіней часткова здавалі ў райзаг, каб капейку лішнюю мець. І цяпер, калі абодвум за восемдзесят, яшчэ трымаюць каня. Для асабістых патрэб і для душы, каб не сядзець без справы. Для душы жыве ў хаце кот са смешнай мянушкай Бурмалей — гладкі такі, дагледжаны, увесь паважны, сваёй мянушцы адпавядае на ўсе сто.

З гумарам, з трывалымі пачуццямі ў сэрцах ідуць па жыцці нашы сціплыя, добразычлівыя і гасцінныя героі. На шасцідзесяцігадовым юбілеі сумеснага жыцця ў іх хаце было весела і шумна. Родных людзей віншавалі дзеці, дзевяць унукаў і восем праўнукаў. “Мы багатыя”, — скажуць на развітанне мае героі. І яны маюць рацыю. Бо іх багацце — не тое, што людзі прывыклі лічыць матэрыяльна, а іх багацце — нашчадкі, якім яны далі жыццё, а яшчэ шчырыя адносіны, якія пранеслі праз гады. Хочацца пажадаць брыльянтавым юбілярам і надалей такога ж сямейнага шчасця і, безумоўна, здароўя. На днях, 21 лістапада, у іх хаце зноў будуць адзначаць юбілей — 85 год з дня нараджэння Міхаіла Фёдаравіча. Цудоўны юбілей у цудоўнага чалавека.

Вольга ЧУЧВАЛ

Фота Сяргея РУДЗІНСКАГА