Чым далей у мінулае адыходзяць гады Вялікай Айчыннай вайны, тым глыбей памяццю сэрца мы ўзіраемся ў іх. Для нас і, спадзяюся, будучых пакаленняў гэтыя гады не проста гісторыя, яны частка жыцця, якая прымушае падняцца над паўсядзённай мітуснёй, задумацца пра сваё прызначэнне і лёс нашчадкаў.

 Недалёка ад вёскі Карніца Глускага раёна, дзе праходзіла маё дзяцінства, у хваёвым лесе зна-ходзіцца магіла невядомага салдата. Магіла гэта згадваецца ў кнізе “Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Магілёўская вобласць”: “… Воін (прозвішча не ўстаноўлена) загінуў у баі супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў у 1941 г. У 1965 г. на магіле пастаўлены абеліск”.

У гады майго дзяцінства магілу ведаў кожны жыхар Карніцы. Лес, дзе яна знаходзілася, быў багаты на грыбы, і калі ў каго пыталіся, куды пойдзе па грыбы ці дзе грыбоў набраў, той адказваў: “Да “байца” ці “Каля “байца”. Для ўвекавечання памяці загінуўшага вясковыя мужыкі адлілі бетонны помнік, а вакол пасадзілі стромкія бярозкі. На працягу шматлікіх гадоў да яго ў Дзень Перамогі сем’ямі прыходзілі ветэраны вайны з Карніцы і навакольных вёсак, каб аддаць даніну павагі і памяці тым, хто не вярнуўся ў родную хату.

Гісторыю магілы мне расказала мая родная цётка, сястра бацькі, Вольга Сяргееўна Васілеўская. Але ўжо сведкаў тых гадоў не засталося, ды і мне 67, таму лічу сваім абавязкам расказаць усё чытачам газеты.

Улетку 1941 года група чырвонаармейцаў выходзіла з акружэння ў напрамку Старых Дарог і сутыкнулася з буйным падраздзяленнем гітле-раўцаў. У няроўным баі чырвонаармейцы загінулі. Увечары мясцовыя пастухі пахавалі іх у дзвюх магілах. На магіле асобна пахаванага байца ляжала салдацкая каска з надпісам унутры “Хлеб Пётр”. Пасля вайны рэшткі трынаццаці чырвонаармейцаў былі перапахаваныя на могілках суседняй вёскі Бараціна, а магіла, на якой ляжала каска з надпісам, чамусьці засталася.

Мяне зацікавіў лёс салдата з такім незвычайным прозвішчам, якое таму і запомнілася маёй тады 16-гадовай цётцы. Пісаў у розныя газеты, але выніку не было. Вырашыў звярнуцца за дапамогай у газету “Красная Звезда”. І якое было здзіўленне, калі нечакана да мяне ў Глуск з Растова на “жыгулёнку” прыехаў са сваёй сям’ёй Уладзімір Пятровіч Хлеб. Ён доўга шукаў хоць якія-небудзь звесткі пра свайго бацьку і не мог знайсці, і тут такая нечаканасць, якую яму паведаміў стрыечны брат, што жыў у Харкаве.

Уладзімір Хлеб наведаў райваенкамат, сустрэўся з жыхарамі Карніцы, пабываў на магіле. Здавалася б, можна паставіць на гэтым кропку. Але Уладзімір Пятровіч меў паведамленне, у якім было напісана, што Хлеб Пятро Рыгоравіч загінуў без весткі ў 1942 годзе. Час, калі загінулі чырвонаармейцы каля Карніцы, і дата ў пажоўклай ад часу даведцы не супадалі. Гэта нас паставіла ў тупік. Ад’язджаючы, Уладзімір Пятровіч узяў шмат фатаграфій з выглядам магілы, шкадаваў, што не захавалася каска, якая тут ляжала.

Больш за год працягваўся ўжо сумесны пошук. У выніку ўдалося ўстанавіць, што “рядовой Хлеб Пётр Григорьевич, 1905 года рождения, уроженец Черниговской области, Менского района, дер. Осьмаки, умер в немецком плену 14 марта 1942 года в г. Полоцке. Взято из донесения № 6388 с — 48 г.”

Надпіс на касцы дапамог вызначыць лёс яшчэ аднаго салдата, прапаўшага без вестак у пажары вайны. Але хто ваяваў і загінуў каля Карніцы, як трапіла сюды салдацкая каска з надпісам “Хлеб Пётр”, засталося таямніцай.

Прайшло 52 гады з таго часу, калі быў пастаўлены помнік на магіле невядомага салдата. Даўно ўжо няма Карніцкай пачатковай школы, вучні якой даглядалі магілу. Толькі помнік не застаўся ў адзіноце. Пра яго клапоціцца Хваставіцкі сельскі Савет.

Валерый ВАСІЛЕЎСКІ