Чалавек заўсёды марыў стварыць машыну часу, каб зазірнуць у будучыню або, наадварот, пабываць у мінулым. Канешне ж, даведацца, што будзе, у нас магчымасці няма, а вось здзейсніць падарожжа ў мінулае можна — патрэбна толькі ўзяць у рукі падшыўку раённай газеты “Сцяг Радзімы”.

Дык вось, сёння наш прыпынак — 1969 год. Хтосьці з вас, паважаныя чытачы, у той год ужо старанна працаваў на карысць савецкай дзяржавы, нехта толькі нарадзіўся, а кагосьці і ўвогуле яшчэ не было на свеце. А тым часам 1969-ы быў багаты на розныя падзеі як мясцовага, так і планетарнага маштабу. Напрыклад, амерыканскі касмічны карабель “Апалон-11” упершыню ў гісторыі чалавецтва прызямліўся на паверхні спадарожніка Зямлі. Савецкія дзеці паглядзелі першыя серыі мультфільма “Ну, пачакай!”. Упершыню ў свеце састыкаваліся два пілатуемыя касмічныя караблі — савецкія “Саюз-4” і “Саюз-5”. Пра апошнюю падзею, дарэчы, пісала ў студзені 1969 года і наша раённая газета: “Экіпажы караблёў “Саюз-4” і “Саюз-5” выконваюць праграму сумесных экспе-рыментаў у касмічнай прасторы”.

У 1969 годзе ў БССР адбылася значная грамадская падзея — выбары ў мясцовыя і абласныя Саветы. Выбары ў Глускім раёне праходзілі ў 75 выбарчых акругах. Сярод кандыдатаў у дэпутаты было 185 жанчын. Вось што пра гэтую падзею пісала раёнка: “У Глуску на адным з выбарчых участкаў у тры гадзіны дня ўжо прагаласаваў апошні чалавек. А ў вёсцы Гарадок апошні выбаршчык прагаласаваў у час дня… У выбарах прыняло ўдзел 100 % выбаршчыкаў. За кандыдатаў прагаласавала 99,99 % выбаршчыкаў”.

У гэтым жа годзе глушчане святкавалі важныя юбілейныя даты: 50-годдзе стварэння Беларускай ССР, 50-годдзе першага камуністычнага суботніка, 25-годдзе вызвалення Беларусі ад фашысцкіх захопнікаў, рыхтаваліся да 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Леніна.

У першы ж дзень 1969 года ў Глуску адбыўся ўрачысты мітынг працоўных, прысвечаны паўвекавому юбілею нашай рэспублікі. Да памятнай даты было прымеркавана ўвядзенне ў эксплуатацыю 16-кватэрнага жылога дома і адміністрацыйнага будынка для меліяратараў па вуліцы Максіма Горкага.

Юбілей першага камуністычнага суботніка глушчане адзначалі 12 красавіка, канешне ж, ударнай працай — у суботніку прыняло ўдзел больш за 13 тысяч жыхароў раёна. Вось як аб гэтай падзеі пісала “Сцяг Радзімы”: “З самай раніцы абудзіліся вуліцы Глуска. Паўсюдна, як у дні вялікіх свят, панавала вясёлае ажыўленне. З песнямі пад разгорнутымі чырвонымі сцягамі групамі і калонамі выйшлі рабочыя прадпрыемстваў, устаноў і арганізацый раёна. Многія працавалі на будаўніцтве новага масласырзавода”. А ў вёсцы Бабірова партарганізацыя і праўленне калгаса імя Кірава нават арганізавалі 13 красавіка нядзельнік: “Калгаснікі добраўпарадкавалі тэрыторыю гаспадаркі і адрамантавалі праезджую частку дарогі”. Тут хочацца адзначыць, што 12 красавіка 1969 года ў праваслаўных вернікаў была Чырвоная субота, а 13 красавіка — Вялікдзень. У канцы 1960-х антырэлігійная палітыка савецкай дзяржавы працавала па максімуме.

Юбілейную дату — 25-годдзе вызвалення БССР ад фашысцкіх захопнікаў — у нашым раёне адзначылі адкрыццём помніка-абеліска ў пасёлку Пціч Каткаўскага сельсавета. Вось як пра гэту падзею пісала раённая газета “Сцяг Радзімы”: “На адкрыццё помніка сабралася больш за 5 000 працоўных нашага і суседняга, Акцябрскага, раёнаў, былыя партызаны, камандзіры воінскіх злучэнняў, якія вызвалялі наш раён”.

Рыхтаваліся глушчане і да векавога юбілею з дня нараджэння Леніна, хацелі шмат зрабіць карыснага для савецкай дзяржавы з нагоды такой знамянальнай даты,  таму бралі на сябе працоўныя сацыялістычныя абавязацельствы. Напрыклад, “механізатары калгаса “Расія” ўзялі сацыялістычнае абавязацельства атрымаць у гэтым годзе па 14,2 цэнтнера зерня, 150 цэнтнераў бульбы, 4 цэнтнеры льнасемя і 5 цэнтнераў ільновалакна. Абавязаліся зэканоміць на кожны трактар па 500 кг гаруча-змазачных матэрыялаў”. Старанная праца нашых людзей прыносіла свой плён. Так, даярка калгаса “Зара” Вольга Ануфрыеўна Басякова надаіла па 954 кг малака ад кожнай каровы і па выніках першага квартала стала перадавіком у раёне. А хлебаробы калгаса імя Чапаева, каб павялічыць ураджайнасць, “упершыню прымянілі для падкормкі азімых культур сельскагаспадарчую авіяцыю — за тыдзень пры дапамозе самалёта падкармілі 700 гектараў пасеваў”.

У 1969 годзе была вельмі марозная і снежная зіма. “Амаль паўмятровым лёдам скавала Пціч… У асобныя дні студзеня тэмпература паветра паніжалася да 32—37 ˚С. Таўшчыня снегу — 21—30 сантыметраў… А дзесьці ў вёсках снег замятаў хаты да вокнаў”, — пісала газета “Сцяг Радзімы”.

З такой суровай халоднай зімою, канешне ж, хацелася хутчэй развітацца, і ў сакавіку ў Глуску традыцыйна прай-шло свята “Провады зімы”. Вось што пісаў карэспандэнт раёнкі пра гэта мерапрыемства: “У гуляннях удзельнічалі рускія тройкі — запрэжаныя ў сані коні. Звіняць над дугамі троек званочкі, якія прывабліваюць да сябе людзей. Працуюць атракцыёны, разыгрываецца латарэя, праводзяцца спартыўныя спаборніцтвы. Ну і як жа без бліноў, танцаў і песень”.

Ну вось зіму правялі, а ў красавіку ўжо і сяўбу пачыналі. Акрамя традыцыйных культур, у 1969 годзе ў калгасе імя Калініна сеялі куузіку — гібрыд кармавой капусты, бручкі і турнэпсу, якая давала ўраджай 460 цэнтнераў з гектара. Каб хутчэй завяршыць сяўбу, механізатары некаторых гаспадарак нават працавалі ў дзве змены.

Тым часам Глуск рос і прыгажэў: узводзіліся новыя шматкватэрныя дамы, адміністрацыйныя пабудовы. У раённай газеце за 30 верасня быў надрукаваны рэпартаж з урачыстага адкрыцця новага будынка сярэдняй школы № 1: “Будаўнікі ПМК-61 перадалі рабятам новы прасторны будынак школы на 960 месц”. А ў вёсцы Хваставічы “ўзняўся прыгожы белакаменны будынак Дома культуры, глядзельная зала якога разлічана на 400 месц”. Добраўпарадкаваліся і вуліцы райцэнтра: гравійнае і каменнае пакрыццё замяняў асфальт. Але не ўсе глушчане разумелі, што вуліцы гарпасёлка павінны быць чыстымі і прыгожымі: многія “складвалі на вуліцы лесаматэрыял і дровы, высыпалі смецце”.

Цікава, а як жа ў 1969 годзе глушчане бавілі час? Гэта зараз для нас тэлевізар у кватэры — рэч натуральная, а вось 50 гадоў назад ён быў яшчэ ў навіну, асабліва ў вёсках. Але ж тэхнічны прагрэс хутка распаўсюджваўся, і вось ужо “вокны многіх дамоў вёскі Завалочыцы свецяцца блакітам — гаспадары ўключылі тэлевізары”. У артыкуле раённай газеты ад 1 мая 1969 года напісана: “Зусім нядаўна ўзняліся антэны над дахамі дамоў трактарыстаў саўгаса “Завалочыцы”. Блакітныя экраны запальваюцца зараз у 27 дамах рабочых і служачых. А набыць тэлевізары ахвотнікаў яшчэ больш”. Каштаваў чорна-белы тэлевізар у той час больш за 200 рублёў (пры сярэдняй зарплаце 120 рублёў). І вось што можна было паглядзець на адзіным (!) канале тэлебачання ў адзін дзень: навіны, адзін мастацкі фільм, пазнавальныя перадачы, канцэрт класічнай музыкі. У нядзелю дзве перадачы выходзілі ў колеры (для тых нешматлікіх шчасліўчыкаў, у каго ў той час ужо быў каляровы тэлевізар).

Ну а тыя вяскоўцы, якія яшчэ не набылі тэлевізары, праводзілі вольны час (калі такі быў у сельскіх жыхароў) у бібліятэках і сельскіх клубах. Дарэчы, у 1969 годзе ў нашым раёне працавала 15 сельскіх клубаў і 15 бібліятэк, у якіх чыталі кнігі 20 393 чалавекі. Для зручнасці вяскоўцаў нават быў спецыяльны графік працы клубаў і бібліятэк: яны нейкі час былі адкрыты з 13:00 да 24:00, а потым з 12:00 да 21:00. А ў раённай газеце раз-пораз з’яўляліся скаргі жыхароў розных вёсак на дрэнную працу кінамеханікаў: “не сочаць за парадкам у глядзельнай зале ў час кінасеансу, прапускаюць дзяцей на вячэрнія сеансы і дазваляюць ім глядзець фільмы для дарослых (кажучы па-сучаснаму, фільмы 16+. — Аўт.)”. А ў некаторыя вёскі кінамеханікі і ўвогуле забывалі дарогу і пазбаўлялі жыхароў магчымасці гля-дзець новыя кінастужкі.

Савецкія фільмы ў той час не толькі мелі мастацкую каштоўнасць, але і прапагандавалі шмат карыснага, напрыклад, адукацыю ў вячэрніх школах (фільмы “Большая перемена”, “Весна на Заречной улице”). У раённай газеце ў жніўні 1969-га, напярэдадні новага навучальнага года, была надрукавана аб’ява: “Глуская сярэдняя школа рабочай моладзі праводзіць набор навучэнцаў на 1969/1970 год у 5—11 класы. Для паступлення патрэбны даведкі аб адукацыі і з месца працы”. Навука, тэхніка ў СССР развіваліся ў той час хутка, таму дзяржаве патрэбны былі адукаваныя людзі.  “У дарэвалюцыйным Глуску быў усяго адзін спецыяліст сельскай гаспадаркі, а зараз у гэтай галіне працуе 391 спецыяліст з вышэйшай адукацыяй і 652 — з сярэдняй”, — прыводзіць лічбы газета “Сцяг Радзімы”.

Вось такім, спадзяюся, цікавым атрымалася наша падарожжа ў мінулае, у 1969 год.

Падшыўку гартала Вольга ЯНУШЭЎСКАЯ

Тагачаснае напісанне ў цытатах захавана