Працяг 

Пціч роўна жыццё

У жыцці поблінцаў рака заўсёды мела вялікую ролю — гэта і яшчэ адзін шлях зносін з суседнімі вёскамі, і дадатковая (дарэмная, можна сказаць) крыніца ежы — рыбы. Амаль у кожнай сям’і меўся свой човен, і кожны гаспадар быў рыбаком. “Мой бацька, — расказвае Кацярына Барысік, — родам з Вайцяхова, дзе няма ні ракі, ні возера. А калі ажаніўся і прыйшоў жыць у Поблін, стаў заядлым рыбаком. Адзін год ён усю вясну і лета запісваў, колькі за дзень злавіў рыбы. Потым падлічыў, і атрымалася, што за сезон ён злавіў больш за 300 кілаграмаў рыбы. Мы яе елі і вараную (юшку мама рабіла), і смажаную, і запечаную, і сушаную, і ў рэшце рэшт ужо на яе глядзець не маглі — так яна надакучыла (смяецца). Я неяк спытала ў таты, ці хацеў бы ён вярнуцца жыць назад у сваю родную вёску. А ён адказаў: “Што там рабіць, там жа няма ракі!” Так, мясцовыя шмат рыбы лавілі, нават абрусамі, начоўкамі. Такіх вялікіх яршоў ды шчупакоў выцягвалі! А рака ў нас заўсёды была чыстая — вада празрыстая, а берагі з жоўтым пясочкам. Рэдка дзе па берагах сустракаліся дрэвы ды кусты”.

Старажылы расказваюць, што ў старым рэчышчы, там, дзе стаяў млын, вадзіліся велічэзныя самы. “Наша бабуля, — працягвае ўспамінаць Кацярына Барысік, — ніколі не пускала гусей на тое месца, бо самы з’ядалі не толькі малых гусянят, але і вялікіх, і нават дарослых птушак. Ну і мясцовыя рыбакі не сядзелі склаўшы рукі: лавілі тут гэтых рыбін вагою пад 100 кілаграмаў. Такіх і ўявіць цяжка!”

Вяскоўцы адзначаюць, што і зараз у кожнага рыбака-поблінца ёсць “сваё” прыкормленае месца — можна сказаць, што рака і мясцовыя канавы (дзе таксама водзіцца шмат рыбы) негалосна падзелены паміж мясцовымі аматарамі вуды. 

Дарэчы, сярод аматараў рыбалкі ў Побліне не толькі мужчыны, але і жанчыны. З адной з іх, Тамарай Мікалаеўнай Лявонцьевай, мы сустрэліся і паразмаўлялі: “У мяне цікавасць да рыбалкі яшчэ з дзяцінства, — гаворыць Тамара Мікалаеўна. — Тата паказаў, навучыў усяму, што ведаў сам. І з той пары рыбалка стала маім вялікім захапленнем. Але ж я ў вёсцы не адна такая: мая суседка Тамара Мароз (жыве ў Слуцку, а на лета едзе ў Поблін) таксама рыбачка, ёсць і іншыя жанчыны. Дарэчы, Тамара яшчэ і пчоламі займаецца сама. Вясною, як толькі пацяплее, прывозіць іх у вёску, усё лета яны тут жывуць, збіраюць мёд з нашых мясцовых духмяных кветак, а ўвосень з пчоламі зноў вяртаецца ў Слуцк. А я ж не ўяўляю свайго жыцця без Побліна. Таму, хоць і пражыла доўга ў Глуску, зараз амаль пастаянна ў любімай вёсцы”. 

Не толькі людзей у цяжкія пасляваенныя гады карміла рака, а і жывёле давала харч. Зінаіда Грыпінская ўспамінае: “Недзе пасля вайны, калі вельмі цяжка было пракарміць скаціну, мы падчас разліву ездзілі на чоўне рваць лотаць для каровы. Гэта зараз травы ў вёсцы колькі хочаш, а раней, каб пракарміць жывёлу, збіралі кожную травінку. Суседзі сварыліся не толькі за лапату зямлі, а і за расліннасць. А калі ўжо не было чаго рваць у вёсцы і каля яе, хадзілі аж пад Усцярхі па траву для свіней. І на берагах ракі ні адной травінкі ды кусціка не было — усё каровы, козы, гусі ды авечкі з’ядуць”.

“Так, гусей поблінцы гадавалі заўсёды шмат, — падхоплівае размову Кацярына Барысік. — Гэтыя птушкі не патрабавалі асаблівага догляду. Бывала, гаспадыні выганяць іх пасвіцца на раку, яны сплывуць аж у Падлужжа, усё лета там жывуць і толькі восенню прыплываюць назад у Поблін. Як пазнавалі сваіх гусей? Нават не ведаю, напэўна, па старых птушках. Заганялі гусей у хлеў, трохі адкормлівалі іх, і ўсю зіму сям’я была з мясам. Гусей тушылі, варылі з іх халадзец. Вельмі смачныя былі з высмажанага гусінага тлушчу скваркі. Елі іх звычайна з бульбаю. Мясцовыя ж нявесты заўжды былі з вялікім пасагам у выглядзе шматлікіх падушак, коўдраў і нават мяккіх пярын.

А яшчэ на раку поблінскія жанчыны хадзілі круглы год паласкаць бялізну. Зімою гэты працэс быў вельмі складаны. Дома мылі бялізну, потым залівалі яе кіпнем, складвалі ў кадушкі, іх ставілі ў санкі і везлі да пелькі, якую самі высякалі ў тоўстым лёдзе. Палошчаш, рукі замерзнуць, пагрэеш іх аб цёплую бялізну і далей працуеш”.

“Зараз, — працягвае размову Антаніна Васілеўна, — на жаль, і людзей у нас мала, да ракі няма каму хадзіць. Няма ні гусей, ні жывёлы ў вёсцы, каб з’ядалі лішнюю расліннасць… Зараслі берагі нашай ракі… Некалькі месяцаў таму назад зяць мяне вёз з Усцярхоў да Побліна на маторцы па рацэ. Плывеш, як у тунэлі з дрэў і кустоў, а лугоў, калісьці прасторных ды шырокіх, не відаць…”

Вайна: ад Першай сусветнай да Вялікай Айчыннай

Поблінцы, зразумела, не аставаліся ў баку ад падзей сусветнага маштабу. Ураджэнцы вёскі ваявалі на фронце падчас Першай сусветнай вайны. На сайце gwar.mil.ru, прысвечаным падзеям гэтай вайны, з цяжкасцю, але можна адшукаць звесткі пра салдат — ураджэнцаў Побліна. Напрыклад, Аляксандр Іванавіч Дзяньжак, ратнік 88-га пяхотнага Пятроўскага палка, быў забіты 6 жніўня 1915 года пад вёскай Стрэльцы. Іларыён Захаравіч Пуліновіч, малодшы унтэр-афіцэр 120-га пяхотнага Серпухаўскага палка, у 1915 годзе каля Беластока быў паранены ў правае перадплечча. Ілья Сямёнавіч Лазовік, радавы 84-й рабочай дружыны, у красавіку 1916 года знаходзіўся ў лазарэце (у Калужскай губерні), хварэў на сыпны тыф. Міхаіл Апанасавіч Трыбуш, 1879 года нараджэння, як пазначана ў дакуменце, белабілетнік (чалавек, які прызнаны непрыдатным па стане здароўя несці вайсковую службу), у ліпені 1917 года знаходзіўся ў распараджэнні Бабруйскага воінскага начальніка.

У 1941 годзе, калі над роднымі мясцінамі навісла чарговая бяда — Вялікая Айчынная вайна, поблінскія мужчыны сталі на абарону Радзімы. Кагосьці прызвалі ў чэрвені 1941-га, а кагосьці не паспелі — вельмі хутка акупанты прыйшлі ў вёску. Так, бацьку Зінаіды Васілеўны і Антаніны Васілеўны забралі на фронт пасля вызвалення Беларусі ў 1944 годзе. Дадому ён ужо не вярнуўся. Па дадзеных ваеннага архіва (на сайце pamyat-naroda.ru), Васіль Сямёнавіч Грыпінскі загінуў 13 студзеня 1945 года і першапачаткова быў пахаваны ва Усходняй Прусіі (Гумбіненская акруга, горад Грос Тракенен, у парку на скрыжаванні дарог, брацкая магіла № 42; зараз гэта Калінінградская вобласць, Несцераўскі раён, пасёлак Ясная Паляна).

Гэты ж архіў дае сведкі і аб іншых поблінцах (усяго пошукавая сістэма сайта знайшла 28 чалавек). Напрыклад, Мікалай Сямёнавіч Яворка, яфрэйтар 340-й стралковай дывізіі, забіты 14 лютага 1942 года, пахаваны ў вёсцы Барсукі Масальскага раёна Смаленскай вобласці. Захар Фёдаравіч Тарасевіч, стралок 50-й гвардзейскай стралковай дывізіі, забіты ў канцы студзеня 1945 года ва Усходняй Прусіі, пахаваны ў брацкай магіле.

Ваявалі поблінцы і ў партызанскіх атрадах. На сайце partizany.by ёсць некалькі ўзнагародных лістоў, што датычацца ўраджэнцаў Побліна. Адзін з іх — Яўгена Кліменцьевіча Тычыны. У лісце напісана (тут і далей арфаграфія і пунктуацыя захаваны): “Рядовой боец отряда им. “Сильницкого” бр. 225 Полесского Соединения представляется к награде медалью Партизану Отечественной войны I ст”. Там жа пазначана, што ў гэтым партызанскім атрадзе Яўген Тычына — з 1 жніўня 1942 года, і коратка расказваецца пра яго заслугі: “Тов. Тычина Е. К. за время пребывания в партизанском отряде имеет на своем боевом счету будучи минером 2 (два) вражеских эшелона, участвовал в разгромах немецко-полицейских гарнизонов. Дисциплинирован в боевых операциях”.

Другі ўзнагародны ліст — на імя Рыгора Кліменцьевіча Тычыны, які з чэрвеня 1941 года быў у партызанскім атрадзе. Яго прадстаўлялі да ўзнагароджання медалём “За адвагу”: “Тычина Григорий Климентиевич оставлен [на оккупированной территории] Глуским райкомом Партии. За период пребывания в отряде проявлял смелость и отвагу в разгроме немецко-полицейских гарнизонов. Участник диверсионной группы — минерам имеет на своем счету спущенный под откос один вражеский эшелон с живой силой. При крушении уничтожено: один паровоз, девять вогонов и убито сто сорок пять гитлеровцев. Подорвано две грузовые а/машины, из которых одна с живой силой пр-ка — уничтожено пять человек и одна — с продуктами. Лично он подорвал восем рельсов”. Акрамя гэтай узнагароды, камісар партызанскага атрада Рыгор Кліменцьевіч Тычына быў прадстаўлены да медаля “Партызану Айчыннай вайны” І ступені. Ва ўзнагародным лісце напісана: “Оставлен Глусским райкомом партии подпольным секретарем райкома комсомола. Был организатором 6ти подпольных комсомольских организаций. Участвовал в разгроме 5ти немецко-полицейских гарнизонов. Участник рельсовой войны…”. 

Звычайныя вяскоўцы таксама, як маглі, змагаліся з акупантамі. Па даных кнігі “Памяць. Глускі раён”, за сувязь з партызанамі ў 1942 годзе гестапаўцамі расстраляны Аляксандр Дзмітрыевіч Варэнік-Кульбіцкі,  у 1943 годзе — Павел Фёдаравіч Тупіца. 

Нялёгка было мірным жыхарам падчас акупацыі. Зінаіда Васілеўна Грыпінская згадвае: “У нас была кабылка, але праз некаторы час немцы яе забралі, каб не дасталася партызанам. Справа была зімою. Запрэглі акупанты нашу жывацінку ў сані, вывелі з двара і паехалі па вёсцы. Спыніліся па сваёй справе праз некалькі хат ад нашай і каня прывязалі да плота. Мама ціхенька ўздоўж плота прабралася да гэтага двара, адвязала кабылку, скокнула ў сані — і дадому. А тут хуценька распрэгла кабылку і захавала яе і сані ў хляве. Гэта, канешне, быў адчайны ўчынак. Чаму немцы не вярнуліся да нас у двор зноў, чаму не шукалі прапажу, я не ведаю, але ж тая кабылка засталася ў нас, хоць і ненадоўга. Усё ж такі забралі яе партызаны”.

Працяг будзе

Вольга ЯНУШЭЎСКАЯ

Фота аўтара і з сайта partizany.by