У чэрвені мінулага года Магілёўскі абласны савет ветэранаў абвясціў правядзенне патрыятычнай акцыі, у межах якой будуць створаны макеты ўсіх 128 спаленых у Магілёўскай вобласці вёсак. Мэты такой акцыі — захаванне гістарычнай памяці і патрыятычнае выхаванне падрастаючага пакалення. Удзельнічаць у акцыі маглі ўстановы адукацыі з усёй вобласці. Ад Глускага раёна прынялі ўдзел СШ № 1, СШ № 2, Завалочыцкі НПК і Цэнтр творчасці. Кожны з удзельнікаў выбраў для сваёй працы асобную вёску нашага раёна, якую падчас вайны знішчылі акупанты.

Зрабіць макет і выканаць усе патрабаванні арганіза-тараў было даволі складана. Макет павінен быць максімальна рэалістычным. Неабходна было “пабудаваць” вёску такой, як яна выглядала да вайны, да трагічных падзей, з усімі вуліцамі і пабудовамі — хатамі, хлявамі, калодзежамі, клубам і іншымі. Акрамя таго, на макеце абавязкова павінен быць адлюстраваны ландшафт, а яшчэ неабходна выдзеліць тое збудаванне — хлеў, клуб або школу, дзе акупанты спалілі жыхароў вёскі.

Амаль паўгода ўдзельнікі акцыі вывучалі гістарычныя дакументы, карты, шукалі ўспаміны і размаўлялі са сведкамі падзей Вялікай Айчыннай вайны, каб дакладна, рэалістычна зрабіць макет. На пачатку 2022 года работа была завершана, і ўдзельнікі акцыі прадставілі свае макеты на суд экспертаў, якія павінны былі выбраць з усіх самы лепшы. У склад экспертнай камісіі ўвайшлі намеснік старшыні Глускага райвыканкама Анатоль Ласоцкі, старшыня Глускага раённага Савета дэпутатаў Вячаслаў Асташэвіч, пракурор раёна Андрэй Ларкін, старшыня раённага савета ветэранаў Тамара Толсцік і адказны сакратар гэтай арганізацыі Ніна Беразоўская.

Па праўдзе кажучы, вызначыць (хоць і з невялікай колькасці макетаў) самую лепшую работу было складана, амаль немагчыма. Кожны з макетаў чымсьці адметны, удзельнікі вельмі старанна і адказна аднесліся да выканання работы.

Напрыклад, майстры з Завалочыцкай школы на макеце вёскі Тоўсты Лес не толькі паставілі хаты і гаспадарчыя пабудовы, але і “пакрылі” дахі хлявоў адмысловым матэрыялам, падобным на чарот, а хаты “накрылі” гонтай, ажывілі вёску дрэвамі, раслінамі, хатнімі жывёламі. Вось кот заскочыў на плот, калі ўцякаў ад сабакі. І сабака тут як тут — стаіць і паглядае на ката, але дастаць не можа. А вось праз паламаны плот тырчыць пятак парсючка, непадалёк каровы шчыплюць сена са стога… І нават на брамцы можна заўважыць маленечкую ручку. Дарэчы, у сваёй працы калектыў Завалочыцкай школы выкарыстаў успаміны Вольгі Дзмітрыеўны Герман, якая да вайны жыла ў вёсцы Тоўсты Лес.   

На макеце вёскі Паршчахі, які выканалі ў сярэдняй школе № 1, дахі мініяцюрных сялянскіх дамоў і хлявоў пакрыты саломаю, у іх ёсць пячныя трубы, вокны і дзверы. Каля хат — калодзежы. Рэалістычнасці макету дадае тое, што тут нават дровы складзены так, як іх калісьці складвалі вяскоўцы. Больш за ўсё экспертаў уразіў вясковы плот з жэрдак: менавіта так і агароджвалі некалі сяляне свае надзелы зямлі, а вось каля хат плота не было. Гэтую асаблівасць і перадалі на макеце майстры з першай школы.

Макет спаленай вёскі Белай, які зрабілі ў СШ № 2, уразіў усіх прысутных. Хоць ён і не адпавядае патрабаванням арганізатараў акцыі, таму што паказвае вёску ўжо спаленай, але па насычанасці падзеямі, па эмацыянальнасці яму роўных не было. Тут мы бачым ужо не мірную вёску, а жудасную вайну. Спаленыя хаты, ад якіх засталіся толькі закопчаныя пячныя трубы. Гітлераўцы з аўтаматамі наперавес ходзяць як гаспадары па вуліцы. Кругом — ад сажы шэры, а месцамі і чорны снег. Гарыць вялікі хлеў, а яго дзверы падпёртыя тоўстымі жэрдкамі…

Яшчэ адзін макет вёскі Паршчахі выканала педагог дадатковай адукацыі Цэнтра творчасці Глуска Валянціна Жлобіч. І хоць макет выкананы схематычна, без падрабязнасцей, але экспертаў уразіў яго маштаб, матэрыялы і вялікая праца, якую выканала Валянціна Жлобіч.

У выніку эксперты сышліся ў адзіным меркаванні, што ўсе работы вартыя таго, каб прадстаўляць наш раён на абласным узроўні ў Магілёве. На працягу месяца макеты будуць выстаўлены ў Магілёўскім абласным мастацкім музеі імя П. Масленікава, а потым вернуцца ў Глуск і зоймуць пачэснае месца ў экспазіцыі раённага краязнаўчага музея.

Вольга ЯНУШЭЎСКАЯ

Фота аўтара