Апошні год прынёс настаўніцы гімназіі Глуска Ірыне Касцюкевіч асабліва прыкметныя поспехі. Але ж і патрабаваў асабліва напружанай працы.
Цюльпаны, ружы, лілеі — яе любімыя кветкі, і з вясны да восені двор патанае ў іх прыгажосці і водары. А ў доме — архідэі, радуюць гаспадыню цёмнымі зімовымі вечарамі, даюць адпачынак душы і сэрцу…
Мая гераіня — не кветкавод, яна настаўніца, сейбіт прыгожага і разумнага ў дзіцячых душах і сэрцах. Ірына Іванаўна Касцюкевіч выкладае беларускую мову і літаратуру ў гімназіі, а да гэтага шмат гадоў працавала ў Каткаўскай школе.
У галіну адукацыі, згадвае Ірына Іванаўна, яна прыйшла амаль выпадкова — па запрашэнні тагачаснага дырэктара Каткаўскай школы Жанны Уладзіміраўны Грабко. Яна прапанавала сваёй былой вучаніцы месца піянерважатай: улічыла, што ў той за плячыма не толькі сельгастэхнікум (як бачым, да педагогікі і сапраўды ніякіх адносін), але і музычная адукацыя. Так, Ірына Іванаўна, хоць і жыла ў сяле і вучылася ў сельскай школе, ездзіла ў Глуск у музычную школу. Ужо працуючы піянерважатай, пасля педагогам-арганізатарам, Ірына Касцюкевіч закончыла ўніверсітэт імя Куляшова. Беларускую мову і літаратуру выбрала, згадвае, пад уплывам свайго класнага кіраўніка Антона Сямёнавіча Бандарэнкі, іменна ён, з яго вобразнай сакавітай мовай, з уменнем зацікавіць вучняў, прывіў любоў да роднага слова.
Думаю, не пакрыўдзіцца на мяне Ірына Іванаўна, калі я скажу, што яна з тых людзей, каго ў лепшым сэнсе гэтага слова завуць апантанымі. Возьмем толькі апошні год: паспяховы асабісты ўдзел ў абласным конкурсе метадычных распрацовак, паспяховы ўдзел вучня ў Міжнароднай моладзевай навукова-практычнай канферэнцыі, другое месца на абласной алімпіядзе і выхад на рэспубліканскі этап… І гэта, так бы мовіць, самыя гучныя дасягненні. За імі і іншымі, вялікімі і малымі, дасягненнямі — паўсядзённая няспынная праца.
Як зацікавіць вучняў, калі беларускую мову яны чуюць рэдка і далёка не ўсе словы разумеюць? Як падтрымліваць гэту цікавасць? Як знайсці баланс паміж строгасцю і дабрынёй? Паміж зразумелым настаўніцкім імкненнем усё пракантраляваць і даверам да вучня? Як намацаць правільную лінію паводзін, калі твой вучань — ён жа і твой сын? Як дапамагчы дзіцяці пераадолець страх перад няўдачамі? І як за ўсімі гэтымі клопатамі і задачамі знаходзіць час для сябе, на самаадукацыю, на чытанне любімых кніг, урэшце, на нейкія жаночыя дробязі? Пра ўсё гэта мы гаварылі з Ірынай Іванаўнай, і ўсё гэта заняло б не адну старонку ў газеце, таму пастараюся акрэсліць некалькі прынцыпаў, якія настаўніца лічыць самымі важнымі.
Па-першае, дзіця нельга застаўляць. “Трэба прасіць: а давай пачытаем, а вось паглядзі тут, — гаворыць мая субяседніца, — часам можна ісці нават на хітрыкі (а вось у гэтай кнізе так цікава расказваюць пра тое і пра тое…)”. Па-другое, дзіцяці трэба давяраць. “Часам высвятляецца, што яны, нашы вучні і нашы дзеці, больш самастойныя, больш разважлівыя, больш дасціпныя і дасведчаныя, чым мы пра іх думаем, — кажа настаўніца. — Пра гэта неабходна памятаць заўсёды”.
Адным з важных складнікаў паспяховай работы Ірына Касцюкевіч называе сістэматычнасць у занятках, няважна, гэта падрыхтоўка да раённай алімпіяды ў пятым класе ці да рэспубліканскай алімпіяды ў дзявятым. “З першага верасня, патрошку, па крупінцы, але рэгулярна”, — так вучыць настаўніца сваіх вучняў. Пры гэтым на кожным занятку можа пры неабходнасці знайсціся месца імправізацыі і адступленню ад плана.
Між іншым, і сам план урока не можа паўтарацца: нельга ўзяць на ўрок мінулагодні канспект. “Зразумела, што за столькі часу ўжо назапашана нямала напрацовак, але кожны клас — розны, нават “А” і “Б”, ідучы на ўрок, я ведаю: у гэтым класе я скажу такія словы, а ў другім — інакшыя”, — расказвае Ірына Іванаўна.
Так атрымалася, што сяголетні алімпіяднік Ірыны Касцюкевіч, які заняў 2-е месца ў абласным туры і рыхтуецца да рэспубліканскага, — гэта яе малодшы сын Сцяпан. Але ўсё вышэйсказанае адносіцца і да яго, сярод іншых вучняў мама яго ніяк не вылучае, магчыма, падыход нават больш строгі: для заняткаў час знаходзіцца і ранкам, і ўвечары, і ў выхадны дзень. Апроч таго, Ірына Іванаўна ўдзячна першай настаўніцы яе Сцяпана: Людміла Уладзіміраўна Турлыка знайшла падыход да хлопчыка і з пачатковых класаў дала яму правільны накірунак. Ён кожны год удзельнічаў у алімпіядах па беларускай мове і быў сярод першых. А штуршком, той мяжой, якая канчаткова пераканала хлопца ў яго сілах, стаў удзел у інтэлектуальнай гульні “Я ведаю”. Сцяпан, згадвае Ірына Іванаўна, не прапусціў ніводнага выпуску, а ў 7-м класе дырэктар Каткаўскай школы Сяргей Мікалаевіч Кіпель прапанаваў яму прайсці адбор. Так Сцяпан Касцюкевіч стаў першым з нашага раёна ўдзельнікам гэтай тэлегульні. “Таму нельга казаць, што сяголетні поспех на алімпіядзе — толькі мая заслуга”, — гаворыць настаўніца.
Удзячна Ірына Іванаўна і дырэктару гімназіі, які крыху болей за год назад запрасіў яе на працу. “Я тады, па-першае, моцна здзівілася, а па-другое, крыху і баялася: ёсць жа розніца, што тры-пяць вучняў у класе і ты ведаеш іх саміх з маленства, іх бацькоў, іх бабуль, а што ў класе больш за дваццаць незнаёмых вучняў…” — прызнаецца мая гераіня. Але што ні кажы, гімназія ў райцэнтры здольная даць нашмат больш, чым сельская школа, магчымасцей раскрыць настаўніцкі патэнцыял. Ірына Іванаўна не згубілася ў вялікім калектыве, наадварот: у гімназіі ёю ганарацца. Дарэчы, дадам яшчэ адну рыску да партрэта маёй гераіні. Для вучняў, што паедуць на рэспубліканскую алімпіяду, ладзяцца зборы ў абласным цэнтры, падчас якіх настаўнікі, пераважна магілёўскія, праводзяць заняткі. Дык вось сёлета сярод гэтых настаўнікаў была і Ірына Іванаўна Касцюкевіч: на працягу тыдня кожны дзень яна давала па шэсць урокаў. А не так даўно Ірына Іванаўна была адзначана Ганаровай граматай аблвыканкама. На маю думку, цалкам заслужана.
А. ВАСІЛЕЎСКАЯ
Фота аўтара
