Прапануем чытачам “Неугасимой лампады” ўрывак з элегіі нашага земляка, ганаровага грамадзяніна Глуска, паэта, пісьменніка і публіцыста Сяргея Грахоўскага “Мястэчка… Мястэчка”. У главе  “Незабытыя” мы знайшлі цікавы аповед пра двух мясцовых святароў, а фотаздымак гэты, каб праілюстраваць напісанае, зрабілі на мясцовых (цэнтральных) могілках. Як нам сказалі, гэта і ёсць магіла аднаго з былых глускіх святароў. Чытайце, каб ведалі, каб помнілі…

“I ў нас былі свае “славутасці”. Ведалі іх усе — старыя і  малыя.

Кажуць жа: “Папа ведаюць усе, а поп — нікога”. Няпраўда. Глускія папы ведалі кожнага свайго парафіяніна. Змалку нас прывучалі: сустрэнеш бацюшку, здымі шапачку і прывітайся першы. Гэтага парадку трымаліся спрадвеку, пакуль не адвучылі партыйныя ідэолухі. Піянерам забаранілі нават на цвінтар заходзіць, павітацца з бацюшкам лічылася злачынствам — адразу прэч з піянераў, а то і з школы пагналі б. Дарослых за гэта з прафсаюза і з работы звальнялі.

Самым пераканаўчым довадам прапагандыстаў было: “Бога нет. Религия — опиум для народа”. I кропка. Хто ж пасля гэтага прамовіць адваротнае? А што такое опіум, дакладна не ведаў ніводзін раённы атэіст.

Глускія святары Зубковіч і Стаўровіч цярпліва неслі свой крыж зняваг, забаронаў, паклёпаў, разбойнага рабаўніцтва. Найперш — з цэркваў паскідалі званы, пазабіралі залатыя крыжы, чашы, дараносіцы, паабдзіралі з абразоў срэбныя абклады. На рэвалюцыйныя святы камсамольцы насілі пудзілы Чэмберлена, Чан Кай-Шы, буржуяў у цыліндрах, ксяндзоў і папоў і на ўсю сілу дралі глоткі: “Сергій-поп, Сергій-поп, Сергій — дзякан і дзячок, і папоўна — Сергіеўна, ўся дзярэўня — Сергіеўна…” А нашага бацюшку якраз і звалі айцец Сергій. Яго любілі ўсе парафіяне за сумленнасць, за дабрату, за шчырасць. На споведзі ў яго каяліся ў большых і ў  дробных грахах, і ніхто ніколі не дазнаўся пра чужыя таямніцы.

У другой, каменнай, царкве правіў высокаадукаваны айцец Аляксей Стаўровіч. Ен і цяслярыў, і сталяраваў, клаў печы, даглядаў пчол, дасканала ведаў першакрыніцы класікаў марксізму-ленінізму і за некалькі хвілін заганяў сваіх апанентаў у трубу.

Матушкамі ў абодвух святароў былі статныя чарнабровыя родныя сёстры — дочкі благачыннага айца Іосіфа Шубіна, яўрэя-выхрыста. Чым люцей гнялі святароў, тым больш ім спагадалі сталыя, як у нас казалі, “самастаяцельныя”, местачкоўцы. Калі выгналі Зубковіча і Стаўровіча з іх уласных дамоў, айцу Сергію даў прытулак былы аднакашнік па Нясвіжскай семінарыі Якуба Коласа, наш настаўнік Уладзімір Кандратавіч Сыцька. Стаўровіч на пустыры за школаю пачаў будавацца. Ранкамі і надвячоркамі спагадлівыя мужчыны памагалі яму ставіць кроквы і крыць дах.

Горкі лёс выпаў і папоўскім дзецям: іх не бралі ні вучыцца, ні працаваць. Трохі  пашанцавала прыгожым дочкам Зубковіча — Наташы і Каці: сапраўднае каханне перамагло заганныя анкеты — Наташа выйшла за вядомага кампазітара, Каця — за важнага чыноўніка, змянілі прозвішчы і з’ехалі назаўсёды. Горш было сынам.

Аднойчы Зубковіч на ганку знайшоў падкідыша, распеляналі, агледзелі — дзіця як дзіця. Ахрысцілі яго Мікалаем, і прозвішча яму даў сваё святар, у сям’і гадаваўся за сына. Падрос бялявенькі, яснавокі Ніка, і засакаталі бабскія языкі: “А, галубачка, палянь, палянь, хлопчык жа выкапаны бацюшка”. Здагадваліся, хто яго маці. Каб не труцілі дзіцяці душу, пераехаў Зубковіч у Глуск. Ніка быў прыгожы, шустры і адважны хлапчук. Мы жылі па суседстве, сябравалі да школы і ў школу хадзілі разам. Потым з’ехаў і ён. Я часта яго ўспамінаў, а даведаўся толькі нядаўна, што жыў ён у Мінску, напэўна, мы сустракаліся на вуліцах, штурхаліся ў тралейбусах і не пазнавалі адзін аднаго. Шкада, што так і не сустрэліся да яго заўчаснай смерці.

Калі закрылі царкву, сагналі Зубковіча з селішча, жонка з’ехала некуды да старэйшай дачкі. Беспрацоўны святар застаўся адзін у чужым доме, жыў з людское ласкі. Ён ведаў і адчуваў, што за ім сочаць не надта асцярожныя цені. Каб не трапіць у касталомню, каб не сталі яго родныя “членамі сям’і ворага народа”, айцец Сергій адважыўся на самы страшны грэх — разлічыўся з жыццём па ўласнай волі.

Трывалейшым заставаўся бацюшка Стаўровіч. Яго адзіны адукаваны і таленавіты сын Ігар з’ехаў у нейкую паўднёвую далеч, і след яго прастыў. А былы святар капаў свой гарод, насадзіў сад, развёў пчол, сталяраваў і клаў людзям печы.

Рушыліся не толькі храмы, не толькі на дровы шчапалі найпрыгажэйшыя абразы і іканастасы, не толькі дзеці баяліся прызнавацца да бацькоў, а бацькі да дзяцей — калечыліся душы, рос страх, сумленне труціла хлусня, дабрату — жорсткасць. Людзі станавіліся падазроныя, варожыя адзін аднаму, каб выратавацца самому, прадавалі бліжніх. За што навалілася такая кара? За тое, што нас вучылі дабру, чалавекалюбству: не забі, не ўкрадзь, не схлусі, не распуснічай, што даводзілі: “Кожны, хто ненавідзіць брата свайго, — чалавеказабойца”, “Дзеці мае! Пачнем любіць не словам або языком, але справаю і ісцінаю”, “Будзем любіць адзін аднаго, таму што любоў ад Бога”.

Ніводным словам царква не вучыла благому, а ўрачыстыя набажэнствы і пропаведзі ўзвышалі душы людзей, споведзь ачышчала сумленне і вызваляла ад пакутаў. А якія прыгожыя былі прынародныя шлюбы! На клірасе спяваў хор: “Гряди, голубица, гряди”, шаферы трымалі пазалочаныя вянцы, гарэлі свечкі і панікадзіла, маладыя кляліся ў вечнай вернасці, і ўсё гэта мацавала сям’ю. Я не прыпомню ў тую пару ў мястэчку ніводнага разводу.

За што ж бурылі храмы, за што пастыраў духу гналі за краты, на катаргу, а самых непахісных — пад кулі, у глей і жвір тысяч Курапатаў? За што?

За маёй памяццю ў нашым раёне не было ніводнага забойства, не было гвалтаўнікоў і разбойнікаў, а надоечы прачытаў у газеце, што ачмурэлы ад саракаградуснага “опіуму для народа” трактарыст без дай прычыны застрэліў сем чалавек. Ледзь не кожны дзень ліецца кроў, некага б’юць, некага гвалцяць, рабуюць і калечаць. У людзей страчана вера, самае дарагое ў чалавеку — сумленне, сорам і дабрата.

Я ніколі не быў рэлігійным фанатыкам, не прымаю Бога такім, як яго малююць, але з маленства хадзіў да споведзі, засвоіў мудры кодэкс хрысціянства — дзесяць запаведзяў чалавечнасці, дабра і сумлення — і, як мог, кіраваўся імі. Усё, што ў мяне засталося, закладзена ў маім, не падобным на сённяшні, Глуску. Усё добрае пасеялі святары, вечная ім памяць, Зубковіч і Стаўровіч”.