“Аўтамабіль не раскоша, а сродак перамяшчэння”, — так гаварыў Астап Бэндэр, галоўны герой рамана “Залатое цяля”. Але для большасці савецкіх грамадзян легкавая машына ўсё ж заставалася вялікаю раскошаю, бо каштавала дорага. Так, у 1990 годзе цана аўтамабіля “Волга” была 16 635 рублёў — пры сярэдняй зарплаце па СССР, як сцвярджае статыстыка, каля трохсот рублёў. Таму машын на дарогах нашага раёна ў савецкі час было значна менш, чым цяпер. Але працы ў работнікаў ДАІ ўсё роўна хапала.

Гартаючы ў чарговы раз падшыўку раённай газеты “Сцяг Радзімы” за 1990 год, я натыкнулася на цікавую рубрыку “Прэсаўтаклуб”, якую вёў старшы інспектар ДПС Глускага РАУС Аркадзь Сіліч. У адным са  студзеньскіх нумароў раёнкі ёсць статыстыка па дарожных здарэннях за 1989 год: “За гэты перыяд у раёне адбылося 26 ДТЗ, у якіх 11 чалавек загінула, 25 атрымала раненні”. Акрамя статыстыкі, у матэрыяле ідзе гаворка аб здарэннях з пазначэннем прозвішчаў віноўнікаў ДТЗ і месца іх працы. Вось, напрыклад, глушчанін кіраваў сваім КАМАЗам у п’яным стане аж у Мазырскім раёне. “Пры спробе яго затрымаць супрацоўнікам міліцыі нават прыйшлося страляць па колах машыны”. Або вось рамантычна-драматычны выпадак: “Вадзіцель на ўчастку дарогі Глуск — Акцябрскі перадаў кіраванне сваім шматтонным КАМАЗам сяброўцы, якая да таго ж не мела правоў. Жанчына не справілася з кіраваннем. У выніку — ДТЗ”.

А асабліва работнікаў ДАІ і ўсіх жыхароў раёна турбавалі моталі-хачы. Як бачым, не толькі цяпер, але і 26 гадоў назад існавала такая праблема. Але ў той час яны турбавалі глушчан не рэзкім непрыемным гукам сваіх матацыклаў, а ліхацтвам на дарогах. Так, за 1989 год імі было “здзейснена 13 ДТЗ, у якіх тры чалавекі загінула і 11 — ранена”.

Канешне ж, аўтамабілі і матацыклы глушчанам-пешаходам дабаўлялі клопату, але яны былі прывычныя, у адрозненне ад прыбору, які ўсталявалі ў 1990 годзе ў Глуску на перакрыжаванні вуліц Кірава і Сацыялістычнай. А паставілі там святлафор. Неўзабаве ў раёнцы з’явілася нататка, дзе гаварылася, што пешаходы “не звяртаюць увагі на святлафор: зірнуць направа і налева, бачаць — транспарту няма і ідуць на чырвонае святло”. Так, не прывычныя былі местачкоўцы да гарадскіх умоў на вуліцах.

А яшчэ, каб глушчане сапраўды адчулі сябе, як у горадзе, улетку 1990 года ў Глуску ўступіла ў строй асфальтаваная аб’язная дарога. “Яна дазволіць пусціць увесь транзітны транспарт, мінаючы вуліцы гарпасёлка. Цішэй стала ў Глуску, і паветра пасвяжэла”, — пісала “Сцяг Радзімы”.

Але адной добраўпарадкаванай дарогі глускім аўтамабілістам было, канешне ж, мала, таму яны працягвалі змагацца за якасць дарог райцэнтра. Адзін з неабыякавых вадзіцеляў нават напісаў пісьмо ў раёнку: “Колькі машын гопаюць і таўкуцца па гэтых ухабінах! Як толькі вытрымліваюць рысоры і амартызатары!”.

Іншыя ж глушчане жадалі, каб дарогі былі не толькі роўныя, без ухабін, а яшчэ і чыстыя. Так, у матэрыяле “Гужавыя матывы ў год каня” за подпісам Лесавіка размова ішла аб тым, што “коні штодня курсіруюць ад склада да магазінаў, як кажуць, з усімі “выпадаючымі” паследствамі. Глуск —  адзін з нямногіх раёнаў вобласці, дзе коні ўсё яшчэ дастаўляюць тавары да магазінаў”. Канешне ж, абурэнне глушчан зразумела — усім хочацца чысціні і парадку. Акрамя таго, жывём мы ў эпоху машын, і сапраўдных конікаў на нашых дарогах паступова выціснулі жалезныя, больш хуткія і мацнейшыя “коні” — аўтамабілі.

Але ж пра машыны, таксама як і пра жывёлу, патрэбна клапаціцца, трымаць іх у належным стане. А каб праверыць, ці спраўны твой “конік”, патрэбна было (зрэшты, як і зараз) рэгулярна праходзіць тэхагляд. Трэба сказаць, што правілы “Тэхагляду-90” мне падаліся цікавымі. Вось што пісала пра іх раёнка. “Аўтатранспарт, які выпушчаны заводам у цотны год, праходзіць тэхагляд у цотны год, а той, што ў няцотны — у няцотны”. Каштаваў тэхагляд легкавой машыны 1 рубель 50 капеек. Акрамя гэтага, уладальнікам аўтамабіля, пачынаючы з 1988 года, штогод патрэбна было плаціць падатак, велічыня якога залежала ад колькасці конскіх сіл у машыне. (Адна сіла каштавала 50 капеек.) Прычым падатак плацілі да пэўнага тэрміну, а за пратэрміноўку налічвалася пеня.

І яшчэ хочацца прывесці некалькі цікавых фактаў, аб якіх пісала “Сцяг Радзімы”. Напрыклад, акрамя таго, што супрацоўнікі ДАІ неслі службу на дарогах нашага раёна, інспекцыя яшчэ аказвала і платныя паслугі: суправаджэнне людзей і грузаў, буксіроўка або дастаўка пашкоджанага транспарту, кансультацыя па правілах дарожнага руху і гэтак далей. А вось адзін пункт у пераліку платных паслуг мяне вельмі зацікавіў: “у выпадку затрымання п’янага вадзіцеля і калі працоўны калектыў хадайнічае аб непазбаўленні яго правоў або скарачэнні тэрміну пакарання і калі хадайніцтва задаволена, арганізацыя павінна пералічыць на рахунак ДАІ 1 000 рублёў”. Трэба сказаць, што гэта былі немалыя грошы. Напрыклад, гадавая падпіска на “Сцяг Радзімы” каштавала 7 рублёў 80 капеек, а зарплата электрыка была 180—200 рублёў.

Так, з правамі несумленным вадзіцелям было лёгка развітацца, а вось каб іх атрымаць, патрэбна было ў аўташколе адвучыцца, напрыклад, у завочнай. Такая, дарэчы, адзіная ў СССР, працавала ў горадзе Перм. Ехаць туды не трэба было — усе падручнікі, трэнінгі, экзаменацыйныя карты высылаліся па поште. У адным з нумароў “Сцяг Радзімы” напісана: “Каб вучыцца ва ўсесаюзнай завочнай аўташколе, патрэбна атрымаць дазвол ад ДАІ на самастойную падрыхтоўку да экзамена. Кошт навучання на катэгорыю “В” — 150 рублёў”. Курсанты здавалі экзамен і атрымлівалі правы па месцы жыхарства.

А можа хто з глушчан вучыўся ў гэтай аўташколе? Цікава было б паслухаць курсанта-завочніка савецкай аўташколы.

Падшыўку гартала В. ЯНУШЭЎСКАЯ

Фота з архіва І. КІРЫНА