Гавораць, што рэклама — рухавік прагрэсу. У савецкім грамадстве прагрэс быў, а рэкламы амаль не было. Усе і так ведалі, што і дзе можна набыць. А яшчэ ведалі, што дэфіцытны імпартны тавар, нават вытворчасці сацыялістычных краін, чамусьці значна лепшы, чым свой, айчынны. Гартаючы раённую газету за 1974 год, зацікавілася нешматлікімі аб’яўкамі на апошняй старонцы, і ўзнікла ідэя дазнацца з дапамогай “Сцяга Радзімы”, што ж рэкламавалі, што прапаноўвалі жыхарам Глуска ў савецкі час. А вось што.

Старэйшае пакаленне глушчан добра памятае магазін “Уцэненыя тавары”, які знаходзіўся на “высокіх ганках”. Пакупнікоў запрашалі купляць там паліто для дзяцей і дарослых, грампласцінкі, абутак і нават запчасткі для матацыкла ІЖ-49. Акрамя таго, у гэтым магазіне праводзіліся акцыі, калі зніжаліся цэны на ўжо падзешаўлёныя раней тавары.

А вось працуючага ў Бабруйскім ПМК прараба Шамрая ведалі, напэўна, усе: і глушчане, і бабруйчане, таму жадаючым уладкавацца на працу ў гэтую будаўнічую арганізацыю раілі звяртацца прама да яго. Былі і іншыя аб’явы для шукаючых работу. Напрыклад, баваўняны камбінат горада Калініна (зараз гэта горад Цвер) запрашаў дзяўчат на курсы ткачых, прадзільшчыц і па іншых спецыяльнасцях з наступным працаўладкаваннем. Прычым прынятыя на работу забяспечваліся інтэрнатам і ім аплачваўся кошт праезду да Калініна.

А калі заробленых грошай не хапала, то можна было і падзарабіць крыху: нарыхтоўчыя пункты, нарыхтоўшчыкі спажывецкай кааперацыі і магазіны закуплялі ў насельніцтва ў неабмежаванай колькасці свежыя і сушаныя яблыкі, дзікія грушы, бульбу, жывую жывёлу, мяса, сала, птушку і нават курыныя яйкі. Акрамя таго, глушчан у савецкі час, таксама як і зараз, прызывалі здаваць другасную сыравіну: макулатуру, вырабы з металу, пластмасы, непрыгодныя цацкі, зношаную вопратку, посуд. Напрыклад, у 1981 годзе за адзін кілаграм макулатуры плацілі 2 капейкі, за кіло касцей — 6 капеек, шарсцяныя анучы ацэньваліся ў 16 капеек за кіло. А вясной можна было назбі-раць у лесе першых грыбоў, страчкоў і смаржкоў, высушіць іх і прадаць нарыхтоўшчыкам па 17 — 20 рублёў за кілаграм. У аб’яве нават даюцца парады, як правільна сушыць гэтыя грыбы. Аматараў палявання “Белкааппушніна” прызывала здабываць кратоў. Напрыклад, за два летнія месяцы можна было злавіць звыш дзвюх тысяч звяркоў і атрымаць ад продажу іх шкурак нарыхтоўшчыкам аж амаль 500 рублёў!

Але не хлебам адзіным жыве чалавек. Жанчынам (ды і мужчынам таксама) хацелася мець модныя прычоскі, прыгожае, чыстае адзенне. Для гэтага “Белбытрэклама” запрашала ўсіх карыстацца паслугамі цырульні і здаваць вопратку ў хімчыстку. Для аматараў музыкі бабруйскае аб’яднанне па бытавых паслугах прапаноўвала запісаць любімыя песні на магнітную стужку ці грампласцінку. Вось як, аж у Бабруйск за песнямі трэба было ехаць, не тое, што зараз — пару разоў клацнуў па камп’ютарнай мышцы і ўсё гатова.

Час бяжыць вельмі хутка, і кожная эпоха мае свае адметныя рысы. У канцы 80-х — пачатку 90-х гадоў XX стагоддзя ў тагачасным грамадстве пачынаюць працаваць законы рынку. Дакладней, такі: попыт нараджае прапанову. У гэты час набываюць папулярнасць сярод насельніцтва нетрадыцыйныя метады лячэння. Напрыклад, Слуцкі кааператыў “Бадзёрасць” запрашаў на лячэнне людзей з захворваннямі пазваночніка, а таксама яго спецыялісты кадзіравалі ад алкагалізму і тытунекурэння.

З палітычнымі зменамі 90-х гадоў (адкрыццём жалезнай заслоны) звязана наступная прапанова: “Усе жадаючыя могуць зрабіць фота на замежны пашпарт”. У раёнцы нават ёсць рэклама маскоўскага міжнароднага інфармацыйнага цэнтра, які дапамагаў жадаючым выехаць на жыхарства за мяжу. Можна было і не пакідаць Радзіму назаўсёды, а проста арганізаванай групай з’ездзіць на польска-нямецкую мяжу, каб набыць аўтамабіль. Таксама запрашалі моладзь на легальную працу ў Расію, Францыю, Германію.

А для мясцовага насельніцтва глускія кааператары не стамлялі-ся друкаваць у газеце разнастайныя прапановы. Напрыклад, у 1989 годзе ў розных магазінах раёна на прамысловыя тавары былі рэкордныя зніжкі, аж 50 % (!). У кніжным магазіне (так-так, у нас быў і такі) працаваў пункт продажу літаратуры ў часовае карыстанне і нават кніжны ламбард.

Сярод аб’яў арганізацый і прадпрыемстваў сустракаюцца маленькія аб’яўкі ад глушчан. Напрыклад, клапатлівыя бацькі шукаюць зніклае сіямскае кацяня, таму што дзіця вельмі сумуе без свайго маленькага сябра. Прапануюць нават узнагароджанне — 5 мільёнаў рублёў (для параўнання: падпіска на раёнку на адзін месяц каштавала 150 тысяч рублёў). Сумленныя жыхары Глуска змяшчалі ў газеце аб’явы пра свае знаходкі. А гублялі шмат чаго: і грошы, і красоўкі, і жарабят, і каня з калёсамі.

Ну і, канешне ж, глушчане з вялікай ахвотай хадзілі на святы, якія арганізоўвалі работнікі культуры, у кіно і на канцэрты не толькі мясцовых артыстаў, але і прыезджых зорак. Так, у 1992 годзе для жыхароў Глуска пела група “Міраж” і яе салістка Наталля Гулькіна.

Здавалася б, што такое аб’яўка, рэклама — проста радкі ў газеце, а на самой справе з іх дапамогай можна ўгледзець, як і чым жылі цэлыя пакаленні.

На здымку: кніжны магазін, 1980-я гг.

Вольга ЯНУШЭЎСКАЯ

Фота Ігара КІРЫНА