Па дарозе на Бярозаўку ёсць вёска са звычайнай назвай — Згода. Ва ўсялякім разе, мне так заўсёды здавалася, калі раней праязджала праз яе. Аднойчы на назву паглядзела зусім іншымі вачыма, калі падчас камандзіроўкі на раён калега сказаў: “Глядзі, зараз будзе вёска З года”. Паглядзела на знак з надпісам — сапраўды так выходзіць.   Вось такія метамарфозы бываюць. І цяпер, калі пад’язджаю да Згоды, міжволі сама сабе ўсміхаюся. А нядаўна захацелася больш даведацца пра вёску, не праехаць, а прайсціся па яе вуліцы, пагаварыць з жыхарамі, каб потым пра ўсё напісаць у газеце.

Нічога новага не скажу, Згода, як і большасць вёсак на раёне, дажывае свой век. Сумна, але такое ўстойлівае словазлучэнне стала рэальнасцю нашых дзён. А што ж было раней? Прыадкрыем дзверы ў мінулае і заглянем у XIX стагоддзе. Менавіта да таго часу адносіцца першае ўзгадванне пра Згоду як маёнтак Бабруйскага павета. Вось якія гістарычныя даныя прыведзены ў кнізе “Памяць”: у 1870 годзе маёнтак належаў Уладзіславу Герману. У 1897 годзе ўладальніцкая сядзіба ў Глускай воласці Бабруйскага павета — 3 двары, 41 жыхар. У 1909 годзе — 19 жыхароў, а ў 1917 — 39, з іх 13 палякаў. У 1926 годзе гэта ўжо хутар, які налічваў 4 двары, дзе пражывала 25 чалавек. Яшчэ ў недалёкім мінулым у вёсцы было 19 двароў і 33 жыхары. На сёння ў Згодзе ў сямі хатах пражывае менш за 10 чалавек. Гаспадаркі людзі не трымаюць. У некаторых ёсць куры, ды Іван Несцеравіч Слук разводзіць пчол.

Я іду па ціхай асфальтаванай вясковай вуліцы. Наўкола ні душы. Заўважыўшы жылы дом, спрабую адчыніць брамку і зайсці ў двор. Яна надзейна зачынена на замок. Значыць, гаспадары прыязджаюць сюды толькі на дачны сезон. Пасля некалькіх няўдалых спроб адна з фортак нарэшце паддалася. Адчуваючы, што менавіта тут змагу пагаварыць з кімсьці з мясцовых жыхароў, ужо разам з фотакарэспандэнтам заходзім у хату. Прадчуванне не падвяло, мы трапілі да старэйшай жыхаркі вёскі. У свае 79 гадоў Тамара Дзмітрыеўна Ляпко не скардзіцца на памяць, таму расказаць ёй ёсць пра што. Яна хоць і не тутэйшая, нарадзілася ў Курскай вобласці, а з будучым мужам, Лявонціем Іванавічам, пазнаёмілася падчас работы ў Архангельску, але пра былое вёскі тое-сёе ведае. Нават размаўляе чыста па-беларуску.

— Я часта ўспамінаю Згоду 60-х гадоў мінулага стагоддзя, — пачала свой нетаропкі расказ наша субяседніца. — Невялічкія хаткі стаялі паабапал грунтавой дарогі, і амаль у кожнай былі вялікія сем’і. Адных толькі дзяцей на вёсцы налічвалася мо з 80  чалавек. Каб жыць у дастатку, людзі шмат працавалі. І ў калгасе, і дома. Гэта цяпер на вуліцах не чуваць мукання кароў, не рохкаюць у хлявах свінні, добра, калі певень дзе пракукарэкае. Адно, што людзі ў вёсцы засталіся старыя ды нямоглыя, другое, што маладзейшыя не хочуць так гараваць. Што ж далей будзе?

Тамара Дзмітрыеўна раз-пораз сваю гаворку перапыняла шматзначным “О!” і падмацоўвала яго, узнімаючы ўверх указальны палец. “О! Як мы працавалі, — казала яна. — Усё рабілі ўручную. Садзілі і капалі бульбу, касілі сена і начавалі на сенакосе. А працавалі, як тады казалі, за палачку (працадзень. — Аўт.) Праўда, без хлеба нас калгас не пакідаў. Атрымлівалі на працэнты тую ж бульбу і сена. Апошняга трэба было шмат нарыхтаваць — на чалавека даходзіла да 12 стагоў. Стараліся, бо ведалі, што з кожнай тоны сабе забяром 200 кілаграмаў. Зімой жа гатовыя стагі абмервалі, падбівалі пад іх металічныя лісты, якія між сабой называлі валакушамі, і гусенічнымі трактарамі звозілі да фермы. Для нас гэта была работа. А для дзяцей радасць: успрыгнуць ззаду стога на валакушу і катаюцца сабе”.

Умелі на вёсцы весяліцца не толькі малыя, але і дарослыя. “О! Якія кірмашы мы гулялі, — працягвае субяседніца. — Не ленаваліся пешшу адмераць не адзін кіламетр, каб трапіць на гулянне. Ва ўсіх бліжэйшых вёсках пабывалі — Падлужжы, Бярозаўцы, Зелянковічах, нават у Баянаве і Слабодцы былі, дзе жыла сястра мужа. І выпі-валі, але не шмат, грам па сто, каб сагрэцца. Потым ішлі ў клуб і скакалі, весяліліся пад гармонік ад душы. Тады была адзіная радасць на ўсіх. І не толькі падчас кірмашоў. Усёй вёскай адзначалі і такую радасную падзею, як хрэсьбіны. З музыкай і песнямі праважалі хлопцаў у армію. У мяне нават захавалася фатаграфія тых часоў, з  провадаў Сталярова. На ёй сярод іншых жыхароў ёсць мая свякруха Праскоўя Фёдараўна. І ў тыя гады цікавыя моманты свайго жыцця людзі стараліся захаваць вось такім чынам”.

Разам з дачкой Тамары Дзмітрыеўны, якая прыехала з Асіповіч праведаць сваю маці, мы перабіраем старыя фотакарткі. Ніна Лявонцьеўна на адной з іх пазнае маці, якую сфатаграфавалі падчас працы на бураках. Там яна яшчэ маладая. У стосе гэтых мілых для сям’і Ляпко ўспамінаў аказаліся і іншыя цікавыя дакументы. Адзін з іх датаваны 1936 годам. Чытаючы яго, даведаліся, як сяляне наладжвалі паміж сабой прававыя адносіны. Аказваецца, каб прадаць сад, гаспадар яго павінен быў заключыць з пакупніком умову. Вось урыўкі з гэтага дакумента ў арыгінале: “Мы, нижеподписавшиеся с одной стороны колхозник к-за «Б. Победа» Ляпко Иван Семёнович, а с другой Босяков Тимофей Миронович, сего числа заключили условие на продажу молодых деревьев сада, находящихся в колхозе «Больш. Победа»… Я, Босяков Т. М., продаю 21 дерево молодого сада гр-ну Ляпко Ивану Семёновичу за (105) сто пять руб. по 5 руб. за каждое дерево. Сего числа я, Босяков Т. М., должен получить (50) пятьдесят руб., остальные (55) пятьдесят пять руб. не позже 1 мая1937 г.”

— Дакумент належаў бацьку майго мужа, — паясніла Тамара Дзмітрыеўна. — Гэта гісторыя нашай сям’і. Я памятаю той сад. Свякруха расказвала, што ў вайну дрэвы моцна пацярпелі. Якраз у сад трапіла нямецкая бомба і знішчыла палову дрэў. Пасля вайны дрэвы адсадзілі, і сад стаў для сям’і Ляпко адной з дадатковых крыніц даходаў. Прадавалі плады і мелі за гэта грошы. Вось так сяляне выжывалі ў той час. Трэба прызнаць, што ў людзей зусім іншыя былі адносіны да працы, да зямлі. Не паверыце, але за кожны кавалачак участка ішла сапраўдная барацьба. Тады ж не было плота паміж агародамі, а былі толькі межы. Не ведаю, як дзе, а ў нашай вёсцы суседзі часта сварыліся за мяжу. Пакуль ніхто не бачыць, рукамі грэблі на свой бок зямлю, каб хоць на некалькі сантыметраў пабольшыць участак. А зараз зямлі наўкола — бяры і апрацоўвай. О! Цяперашні час не такі ўжо, і вярнуць былое ніколі не зможам. Па крайняй меры, у такіх вёсках, як наша.

Гэта сёння ўсё стараюцца сканцэнтраваць на цэнтральнай сядзібе альбо непадалёк ад яе, а ў гады маладосці даваеннага і пасляваеннага пакаленняў адразу за Згодай былі ферма, цялятнік, коней трымалі. Зараз цяжка ў гэта паверыць, але ў Лявонішынай хаце (так на вёсцы звычайна называлі хаты — па імені гаспадара. — Аўт.) стаяў сепаратар, на якім пераганялі малако. Вяршкі потым адпраўлялі ў Глуск, на маслазавод. Потым сепаратар перавезлі ў Бярозаўку і ўжо там атрымлівалі вяршкі.

Яшчэ адзін жыхар гэтай вёскі, Іван Несцеравіч Слук, які больш за 40 гадоў адпрацаваў у калгасе імя Калініна, і большасць з іх брыгадзірам, паведаў, што толькі ў іх было 37 трактароў. Пакуль не далучылі да брыгады Бярозаўку, Зубарэвічы і Зелянковічы, зямлі налічвалася 157 гектараў.  На ферме працавалі 6 даярак, і кожная з іх даіла па 14 кароў, на канюшні стаялі 30 коней, якіх даглядалі 2 конюхі. А яшчэ было 100 авечак і 2 пастухі на іх, 50 цялят і адна цялятніца. Што і казаць, жыццё ў Згодзе бурліла. Яно было такім учэпістым і ўпартым, што тады здавалася: так будзе заўсёды.

Невядома, колькі яшчэ на карце Глускага раёна будзе значыцца Згода. Амаль усе жыхары тут старыя, і толькі два працаздольныя — сын Тамары Дзмітрыеўны ды яго сужыцелька. Хутка і ім на пенсію. Але чаго раней часу кідацца ў песімістычны настрой. Сёння вёска ёсць, і гэта ўжо добра. І мы па-ранейшаму, гледзячы на знак перад уездам у Згоду, усміхнёмся добрай усмешкай.

Вольга ЧУЧВАЛ

Фота Сяргея РУДЗІНСКАГА